KADINHANI

Nüfusu :  32.670
Rakımı : 1.128 metre
Yüzölçümü : 2.166 km2
Merkeze Uzaklığı  : 62 km.
Belediye : http://www.kadinhani.bel.tr
Kaymakamlık : http://www.kadinhani.gov.tr



KADINHANI

Kadınhanı, Konya'nın batısında Konya-Afyon karayolu üzerinde olup doğuda Sarayönü, güneyde Selçuklu ve Derbent, batıda Ilgın ve kuzeyde Yunak bulunmaktadır. Güney kısımları dağlık (Sultandağları), kuzeyi ovalıktır.

Kadınhanı, Roma döneminde Pira olarak adlandırılmıştır. O dönemde önemli bir şehir olan Ladik'in (Ladicous) kuzey batısında yer alır. Pira (Kadınhanı), Konya (Iconium) ile beraber uzun yıllar Hititlerin egemenliğinde kalmış, sonra sırasıyla Firigler ve Lidyalılar bu topraklara egemen olmuşlardır. İskender İmparatorluğu, Bergama Krallığı ve Doğu Roma İmparatorluğu tarafından yurt edinilmiştir.

Türklerin Anadolu topraklarına girişleri 1071'de Malazgirt zaferi ile başlamıştır. 1077'de Büyük Selçuklu Devleti hükümdarlarından Kutalmış oğlu Süleyman Bey Konya ile birlikte Kadınhanı topraklarını da Romalılardan alarak Oğuz Türk boylarının burayı yurt tutmalarını sağladı.

Oğuz Türkleri yeni topraklarında köyler ve şehirler meydana getirip yerleştirdiler, buralarda Türkçe'nin konuşulmasını sağladılar. Kadınhanı'na yerleşen Türk boyları; Kınık, Bayat, Savur, Avşar ve Çaşdurlar'dır. Kadınhanı merkezde Bayat boyu Doğanlar oymağının adını alan Doğanlar mahallesi ile Üçok kolu Çavundur boyunun adını alan Çavundur mahallesi vardır. Avşarlı mahallesi de adını Avşar boyundan almıştır. Bazı yer adları da ünlü kişilerden alınmıştır. Karakurtlu, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Rükneddin Süleyman'ın başkomutanı Karakurt'tan, Kökez adı ise Karamaoğlu büyüklerinden Kökez Han'dan gelir.

Kadınhanı ve yöresi buraların fethinde önemli yararlılıklar gösteren Selçuklu Beylerinden Sait Bey'e Selçuklu Sultanı tarafından arpalık (hediye) olarak verildiği için adı önce Saideli olarak anılmıştır. Osmanlı Devleti Konya vilayet salnameleri (yıllık), Osmanlı mahkeme tutanakları (şeriye sicilleri), Vakıfnameler ve tarihî kaynaklara göre Said Bey, Ertuğrul (Çürüksu) yakınlarında bir köy teşkil ederek 1100 yılından itibaren bu bölgenin yönetimini üstlenmiştir. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında Saideli vilayeti (Kadınhanı, Sarayönü, Cihanbeyli, Kulu ve Altınekin) ilçelerini kapsamaktadır.

Saideli (Kadınhanı), Selçuklular zamanında doğuyu batıya bağlayan İpek Yolu diye adlandırılan önemli ticaret yolu üzerindedir. Hicri 620 (M. 1223) yılında Danişmentoğullarından Muzaffereddin Mahmud kızı Raziye (Devlet) Hatun tarafından yaptırılan kışlık kervansaray buranın adını Pira'dan, Saitdeli Derbendi (Kadınhanı) olarak değiştirmiştir.

 

Kadınhanı (Raziye Sultan Hanı)

Raziye (Devlet) Hatun, Adıyaman bölgesinde bulunan Danişmentoğulları beyliğinden Muzaffereddin Mahmud'un kızı olup 1223 yılında vefat etmiştir. Devlet Hatun'un Said ilindeki Hanı buranın adıdı Kadınhanı'na dönüştürmüştür. Raziye Hatun bu hana vakıf olarak Saideli (Seyrekviran) Kalamıça, Meydan çiftlikleri ile Konya'da Esediye (Hatuniye) mahallesinde sekiz odalı bir köşk ile üç dükkanın gelirlerini vakfetmiştir.

Karamanoğulları, Orta Anadolu’nun güneyinde XIII. ve XV. asırlarda hakimiyet kurmuş, bu bölgelerde siyasi, iktisadi ve kültürel açıdan büyük tesirler bırakmışlardır. Ancak Osmanoğulları ile ilişkileri pek iyi değildi. Zaman zaman Osmanlılara karşı isyan bayrağını çekiyorlardı. Kadınhanı, Karamanoğulları Devleti zamanında Karaman (Larende) sonra Konya başşehir olduğu devirde Vilayet olarak yönetilmiştir. Turgutoğulları, Osmanlılardan kaçıp Karamanlılara iltica eden Türkmenlerdir. Karamanoğulları bu Türkmenleri kabul ederek, Akşehir, Ilgın, Saideli cihetlerine yerleştirdiler. Bu göçlerle nüfusu artan Saideli Nahiyesi, Vilayet yapılarak emirliğine Ömer Bey getirilmiştir. Turgutoğullarından olan Ömer Bey, Karamanoğlu İbrahim Bey (1423-1462) zamanında Karaman hükümdarının başvekili Hasan Bey'in oğludur. Ömer Bey, 1423 yılında Saideli vilayetinin Hatun (Kadın) köyüne bir zaviye (tekke) ve imaret açmıştır. Buranın giderleri için birçok emlak vakfetmiştir. Bu zaviye, cami ve imaretten ibarettir.

Karamanoğulları'nın Osmanlı'ya isyan etmesi üzerine Çelebi Mehmet, ordusu ile Karamanoğulları üzerine yürüdü. Karamanoğulları Mehmet Bey barış istedi ve anlaşma yapılarak Osmanlılar bu bölgeyi Karamanoğullarına bırakarak çekildiler. Sonra Fatih Sultan Mehmet 1467 yılında ordusuyla Karamanoğulları üzerine yürüyerek Akşehir, Ilgın, Saideli ve Konya'yı alıp Osmanlı topraklarına kattı. Bundan sonra Kadınhanı'nda ikamet etmekte olan Turgutoğlu Türkmenlerinden önemli bir kısmının Larende (Karaman) tarafına göç etmeleri ile nüfusu azalmıştır. Fatih Sultan Mehmet, ileride Turgutoğullarının yeni ayaklanma ve isyan çıkaracaklarını düşünerek Kadınhanı, Ilgın ve Konya halkını başka yerlere göç ettirmeye karar verdi. Göçe zorlanan halkın feryadları üzerine biraz müsamaha gösteren Mahmut Paşa, Fatih tarafından azledilerek yerine Rum Mehmet Paşa'yı görevlendirdi. Mehmet Paşa, Saideli ve civarı halkını göçe zorladı. Halk ikinci defa dağıldı ve buraların nüfusu azaldı. Daha önce vilayet olan Saideli (Kadınhanı), Osmanlı İmparatorluğu zamanında Konya vilayetine bağlı kaza merkezi olarak idare edilmiştir.

XVII. ve XVIII asırlarda Osmanlı imparatorluğu’nun genelinde olduğu gibi Konya ve Saideli bölgesinde de aşiretlerin iskân edilmesi, tımar sisteminin bozulması, çiftçilerin toprağını terketmesi, uzun süren savaşların sonunda üretimin azalması ve paranın değerinin düşerek fiatların yükselmesi, ayrıca vergilerin artması gibi sebeblerle soygunculuk ve eşkiyalık hareketleri çoğalmıştır. İdarecilerin kanunsuz ve keyfi tutumları da otoriteyi zaafa uğratmıştır. Eşkıyalık ve ekonomik çöküntü, halkın fakirliğini artırdı. Toprağını kaybeden köylü, devlete vergisini ödeyemez duruma düştü. Tefecilerden borç almaya başladı. Ahlaki gerileme başladı. Nitekim halk huzursuz olunca evlerini, köylerini ve yurtlarını terketmeye başladılar. Dolayısiyle Saideli nüfusu ikinci kez azalmış oldu.

İnevi (Cihanbeyli) nahiyesi, 1926 yılında kaza olmuş ve Yeniceoba nahiyesi ve köylerini de alarak Kadınhanı’ndan 25 köy ayrılmıştır.

İlçenin Saideli olan adı, 1935 yılında Kadınhanı olarak değiştirilmiştir. 1959 yılında Sarayönü nahiyesi ilçe olarak köyleri ile birlikte Kadınhanı’ndan ayrılınca nüfus azalmıştır. Başkuyu Cihanbeyli’den ayrılarak, Örnekköy ve Sarıkaya köyleri ise daha önceleri Yunak İlçesine bağlı iken yapılan referandum sonucunda 1975 yılında Kadınhanı’na bağlanmıştır.

Halkın büyük bir kesimi ziraat ve hayvancılıkla uğraşarak geçimini sağlamaktadır. İlçe merkezi, kasaba ve köylerinde 7 bin aile çiftçilik yapmakta ve en fazla buğday, arpa, yulaf, nohut ve pancar ekimi yapılmaktadır. Son yıllarda sulu tarıma oldukça önem verilmekte ve yüksek verim yakalanmaktadır. Killi, kumlu ve alüvyonlu topraklara sahiptir.

 

Kadınhanı Kestel Göleti